Jak upraszczać uczniom cudzoziemskim polecenia do zadań pisemnych.

Jak powinny brzmieć polecenia do zadań pisemnych przeznaczonych dla uczniów cudzoziemskich? Czy polecenia w podręcznikach szkolnych są pisane przystępnym językiem? Z okazji Międzynarodowego Dnia Prostego Języka (13.10) omawiamy to zagadnienie.

Nie zawsze wyniki, które osiągają uczniowie cudzoziemscy ze sprawdzianów, prac klasowych czy kartkówek, są zadowalające. Nie są usatysfakcjonowani sami uczniowie, ale często także nauczyciele, którzy pracują z nimi. Czasem bywa tak, że uczeń ma wiedzę na temat, który jest przedmiotem sprawdzianu, ale nie rozumie, o co jest dokładnie proszony w danym zadaniu. Inaczej mówiąc – uczniowie często nie wykonują poprawnie zadań, ponieważ nie rozumieją poleceń do nich.

Warto przyjrzeć się zatem, jak konstruowane są polecenia do zadań sprawdzających wiedzę polskich uczniów. Zwykle bywa bowiem tak, że uczniowie cudzoziemcy otrzymują od nauczycieli te same zadania do wykonania i siłą rzeczy również polecenia do zadań, a ponadto są zobowiązani do korzystania z jednakowych podręczników szkolnych. Nauczyciel nie zmieni poleceń w podręczniku, ale może uprościć polecenia na przygotowanym przez siebie sprawdzianie, może również przygotować zmodyfikowane polecenia do zadań podręcznikowych i stosować je podczas pracy z uczniem cudzoziemskim. 

Na potrzeby tego artykułu wybrano około dwudziestu przykładowych poleceń do zadań dotyczących zagadnień gramatycznych. Przykłady zostały zaczerpnięte ze starszego oraz nowszego podręcznika do języka polskiego dla polskich uczniów. 

Podpowiadamy, jak można uprościć przykładowe polecenia oraz jakimi zasadami kierować się podczas przygotowywania poleceń do materiałów dydaktycznych dla uczniów cudzoziemskich.

Polecenia zostały wybrane z następujących pozycji:
1. M. Jaworski, Język polski 6. Gramatyka i ortografia, WSiP, 1995
2. A. Klimowicz, M. Derlukiewicz, NOWE Słowa na start, Nowa Era, 2017

Poniżej nasze propozycje uproszczonych poleceń. Tam, gdzie wymaga się podkreślenia różnych części mowy, dodatkowo należy przypomnieć uczniom w poleceniu, jakie kolory bądź inne symbole powinni zastosować. Polecenia zostały pogrupowane według podobieństwa użytych konstrukcji.

Kolorem niebieskim zaznaczono polecenia znajdujące się w podręcznikach. Kolorem czarnym - propozycje uroszczonych poleceń.

 1.

a) Wskaż przymiotniki w podanym zdaniu.

Gdzie są przymiotniki? Podkreśl przymiotniki.

b) Wskaż podmiot, orzeczenie i dopełnienie w następujących zdaniach:

Gdzie są: podmiot, orzeczenie, dopełnienie. Podkreśl podmiot, orzeczenie, dopełnienie.

 c) Przeczytaj podany tekst, wskaż w nim czasowniki i określ ich czas, osobę i liczbę.

Gdzie są czasowniki? Proszę scharakteryzować każdy czasownik: czas gramatyczny, osoba, liczba.

d) Wskaż podmiot i orzeczenie w zdaniu.

Gdzie jest podmiot? Gdzie jest orzeczenie? 

 2.
a) Przepisz podane wyrazy i uzasadnij ich pisownię.

Napisz wyrazy w zeszycie. Dlaczego w tych wyrazach piszemy „ó”? Jaka jest reguła?

f) Dopisz formy stopnia wyższego i najwyższego do podanych przymiotników.

Jaki jest stopień wyższy i najwyższy tych przymiotników?  

 3.

a) Przekształć podane zdania pojedyncze na zdania złożone.

Transformacja zdania pojedynczego na zdanie złożone. Proszę zrobić zadanie według wzoru:

b) Przekształć podane wypowiedzi zgodnie ze wzorem.

Zmodyfikuj zdania według wzoru:

 4.
a) Uzasadnij pisownię h w wyrazach: druh, druhna, wahać się.

Dlaczego w wyrazach druh, druhna, wahać się piszemy „h”?

b) Uzasadnij pisownię wyrazów z ó wymiennym.

Dlaczego w tych wyrazach piszemy „ó”, a nie „u”?

c) Uzasadnij użycie przecinków w podanych zdaniach.

Dlaczego w tych zdaniach muszą być przecinki?

d) Wyjaśnij użycie znaków interpunkcyjnych w podanych zdaniach.

Dlaczego w tych zdaniach są takie znaki interpunkcyjne: „?”, „.”, !” ?  

 5.

a) Jakich znaków interpunkcyjnych brakuje w podanych zdaniach?

Które znaki interpunkcyjne (!, ?, .) powinny być w tych zdaniach?

b) Jakich liter brakuje w poszczególnych słowach?

Które litery powinny być w tych słowach?

c) Spośród podanych wyrazów przepisz do zeszytu te, których pisowni nie objaśnia żadna reguła, musisz je po prostu zapamiętać.

Które wyrazy musimy zapamiętać – nie mają reguły ortograficznej?

 6.

a) Podaj przykłady sytuacji, w których osobom w Twoim otoczeniu przydaje się umiejętność sporządzania notatek.

W jakich sytuacjach powinniśmy umieć napisać dobrą notatkę?

b) Podaj jak najwięcej określeń każdego z wymienionych rzeczowników.

Napisz przymiotniki obok zaprezentowanych rzeczowników. Ile przymiotników umiesz napisać obok każdego rzeczownika?  

 7.
a) Ułóż i zapisz w zeszycie ogłoszenie o sprzedaży przedmiotu przedstawionego na fotografii (łyżwy).

Napisz w zeszycie ogłoszenie, że ktoś sprzedaje łyżwy (fotografia). Twój tekst powinien mieć 30 słów.

b) Nadaj tytuł każdemu z akapitów.

Jaki tytuł powinien mieć Twoim zdaniem każdy akapit?

c) Określ przypadek wyróżnionych rzeczowników w następujących zdaniach:

Jaki to przypadek gramatyczny? Napisz obok każdego rzeczownika.

d) Utwórz formy bezokoliczników do podanych czasowników.

To są osobowe formy czasownika. Jakie będą bezokoliczniki? Napisz według wzoru: 

Jak więc upraszczać polecenia do zadań?

- używajmy podstawowych czasowników, szczególnie takich, których treść nauczyciel może przekazać na przykład gestem (podkreśl, napisz)

- jeśli to możliwe, zapiszmy całe polecenie lub jego część w formie najprostszego pytania (gdzie są czasowniki?)

- zrezygnujmy ze słów, które nie wnoszą nic konkretnego do treści polecenia (przeczytaj podany tekst, a następnie…)

- korzystajmy z internacjonalizmów

- w poleceniu zamieszczajmy wzór poprawnej odpowiedzi – uczeń nabędzie pewności, jak wykonać zadanie, zwłaszcza wówczas, jeśli składa się ono z wielu etapów

- ostatecznie w szczególnych sytuacjach można pokusić się o tłumaczenie polecenia na język znany uczniowi cudzoziemskiemu