Korzyści dla ucznia cudzoziemskiego ze współpracy nauczycieli:
- szybciej przyswaja podsystemy języka polskiego
- sprawniej opanowuje zagadnienia obowiązujące na wszystkich lekcjach
- wie, czego oczekują od niego nauczyciele
- ma poczucie, że jest lepiej rozumiany przez nauczycieli
- korzysta z materiałów edukacyjnych dopasowanych do jego potrzeb
Korzyści dla nauczycieli przedmiotu:
- fachowa pomoc nauczyciela języka polskiego jako obcego
- sprawniejsze przekazywanie treści uczniom cudzoziemskim
- lepsza organizacja własnej pracy
- lepsze gospodarowanie czasem podczas zajęć
Korzyści dla nauczyciela języka polskiego jako obcego:
- zwiększanie poczucia sprawczości
- poszerzanie obszaru współpracy z gronem pedagogicznym
- nabywanie kompetencji przywódczych
- podnoszenie jakości procesu kształcenia w szkole
Korzyści dla szkoły:
- lepsza integracja uczniów cudzoziemskich z polskimi rówieśnikami oraz nauczycielami
- unikatowa baza materiałów dydaktycznych przeznaczonych dla uczniów cudzoziemskich
- sprawniejsza komunikacja między gronem pedagogicznym
- szybsze dostrzeganie u uczniów trudności lub szczególnych umiejętności przez nauczycieli
Jak zatem zacząć efektywnie współpracować? Na początku roku szkolnego lub odpowiednio po przybyciu nowego ucznia cudzoziemskiego do szkoły nauczyciel przedmiotu powinien przygotować wykaz zagadnień, które ten uczeń ma opanować i uzyskać zaliczenie. Nauczyciel wybiera te zagadnienia, które realizuje z polskimi uczniami. Kolejność nie może być przypadkowa, to znaczy nauczyciel przedmiotu powinien najpierw zaproponować te tematy, które będzie realizował najwcześniej od początku roku szkolnego, a potem wymagać zagadnień wprowadzanych w następnej kolejności. Na tym etapie rolą nauczyciela przedmiotu nie jest zastanawianie się, czy dane zagadnienie jest łatwiejsze bądź trudniejsze pod względem językowym. Uczeń cudzoziemski nie może otrzymać do opanowania materiału, który będzie omawiany pod koniec roku szkolnego z całą klasą, bo zdaniem nauczyciela może być językowo najłatwiejszy. Należy kierować się harmonogramem wprowadzania zagadnień dla danego etapu edukacyjnego.
Następnie nauczyciel przedmiotu wspólnie z nauczycielem języka polskiego jako obcego omawia, które treści danego tematu uczeń cudzoziemski jest w stanie już opanować, a co należy ograniczyć do minimum. Zadaniem nauczyciela języka polskiego jako obcego jest więc pomoc nauczycielowi przedmiotu w odpowiednim doborze treści do danego tematu, wskazanie realnej ilości materiału, który na danym etapie może przyswoić uczeń cudzoziemski. Ten etap współpracy między nauczycielami jest bardzo ważny, choć może się wydawać pracochłonny dla obu stron. Aby efekt pracy z uczniem cudzoziemskim był satysfakcjonujący w kolejnych miesiącach roku szkolnego, należy na tym etapie dokładnie określić, czego nauczyciel przedmiotu będzie oczekiwał od ucznia. Przykładowo nauczyciel historii powinien wynotować nauczycielowi języka polskiego jako obcego wszystkie pojęcia, daty i wydarzenia z nimi związane, nazwiska postaci historycznych, nauczyciel biologii podobnie: zapisać wymagane pojęcia, procesy biologiczne, wskazać rysunki i ich opis. Stanowi to niezbędny punkt wyjścia do owocnej pracy z uczniem cudzoziemskim na lekcjach języka polskiego jako obcego.
Wyselekcjonowanie i dozowanie materiału dydaktycznego powoduje, że uczeń wie, czego oczekuje się od niego podczas lekcji i w jakim czasie ma przyswoić podane mu treści. Nauczyciele natomiast z odpowiednim wyprzedzeniem opracowują pomoce dydaktyczne, nie dokonują wyboru treści ad hoc przed każdą lekcją, a w konsekwencji lepiej gospodarują czasem. Współpraca nauczycieli pozwala łączyć właściwie podczas każdej lekcji kształcenie przedmiotowo-językowe, które opiera się na jednoczesnym przekazywaniu treści z danego przedmiotu szkolnego i elementów języka obcego, w tym przypadku języka polskiego (CLIL). Uczeń doskonali znajomość języka nie tylko wykonując typowe ćwiczenia gramatyczne, ale pracuje również na tekstach i zadaniach znajdujących się w podręcznikach, ma poczucie, że korzysta z materiałów, z których uczą się również jego polscy rówieśnicy, a on jest zdolny do przyswojenia tych treści nawet na początkowym etapie nauki języka polskiego.
Nie sposób jest zapamiętać, które treści mają być przeznaczone dla danego ucznia i to z wielu przedmiotów, zwłaszcza, że nauczyciel języka polskiego jako obcego takich uczniów ma zwykle kilku bądź nawet kilkunastu. Należy więc wszystkie wytyczne dotyczące zakresu i treści materiału dydaktycznego zapisać. Pomocne są tu wszelkie tabele, które w sposób przejrzysty obrazują, co uczeń ma opanować i na kiedy oraz w jaki sposób ma zaprezentować nauczycielowi przedmiotu swoją wiedzę. W tabeli takiej powinny być zapisane wymagane treści, termin, do którego uczeń powinien opanować materiał dydaktyczny (można określić datę, tydzień roku szkolnego bądź konkretną lekcję) oraz sposób zaliczenia tych treści.
Uczeń cudzoziemski może przygotować prezentację multimedialną i opowiedzieć o niej, plakat, komiks lub być gotowym na napisanie sprawdzianu na lekcji prowadzonej przez nauczyciela przedmiotu albo podczas zajęć dodatkowych. Nie należy wyznaczać zbyt krótkiego czasu na przygotowanie ucznia do zaprezentowania swojej wiedzy nauczycielowi. Nauczyciele przedmiotów muszą mieć świadomość, że każdy z nich wyznacza uczniowi cudzoziemskiemu jakąś partię materiału do przyswojenia, a on musi mieć czas nie tylko na opanowanie wszystkich treści edukacyjnych, ale przede wszystkim musi opanować zagadnienia językowe w takim stopniu, aby efektywnie mógł o tych treściach mówić po polsku.
Prezentujemy przykładową tabelę do wykorzystania przez
nauczycieli. Tabelę można pobrać w wersji pdf tutaj
Na koniec należy podkreślić, że uczeń cudzoziemski nie nabywa wiedzy z danego przedmiotu wyłącznie podczas zajęć dodatkowych z języka polskiego jako obcego. Uczestniczy bowiem przede wszystkim w lekcjach prowadzonych przez nauczyciela przedmiotu i to tam w pełni zapoznaje się razem z polskimi rówieśnikami z treściami programowymi. Otrzymawszy jednak wsparcie językowe i merytoryczne na dodatkowych lekcjach, może pełniej i bardziej świadomie, a także do pewnego stopnia czynnie uczestniczyć w zajęciach obowiązkowych dla danego etapu edukacyjnego.