Uczeń rozpoczynający naukę języka polskiego powinien otrzymać od nauczyciela kserokopię alfabetu. Podpowiadamy, jak wprowadzać alfabet podczas zajęć oraz dlaczego uczniowie powinni prowadzić zeszyty przeznaczone tylko do nauki języka polskiego jako obcego.
Dzieci cudzoziemskie, szczególnie te młodsze, powinny mieć łatwy dostęp do materiałów dydaktycznych wprowadzonych i omawianych przez nauczyciela. Dotyczy to zarówno czasu lekcji, jak i samodzielnej pracy ucznia w domu. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest prowadzenie przez uczniów zeszytów przeznaczonych tylko do nauki języka polskiego jako obcego. W klasach I-III uczniowie powinni prowadzić zeszyty w trzy linie. Najmłodsi cudzoziemcy dopiero poznają polskie litery, uczą się je odczytywać i zapisywać. Równolegle uczą się rozpoznawać polskie głoski. Każdy uczeń powinien więc otrzymać od nauczyciela wydrukowany alfabet. Należy wybrać taki materiał dydaktyczny, na którym litery będą zapisane czcionką odzwierciedlającą pismo odręczne. To bardzo istotne, ponieważ najmłodsze dzieci dopiero uczą się zapisywać litery, a znaki drukowane nie są identyczne z pisanymi. Należy również pamiętać, aby alfabet przygotowany dla uczniów zawierał wyłącznie polskie znaki (bez q, x itp.).
Nauczyciel może pracować z taką pomocą dydaktyczną na wiele sposobów. Poniżej prezentujemy wybrane z nich.
Pierwsza możliwość to kształcenie u uczniów cudzoziemskich rozpoznawania samogłosek i spółgłosek. Uczniowie przynoszą na lekcję niebieską i czerwoną kredkę. Niebieski kolor będzie oznaczał spółgłoskę, czerwony samogłoskę. Zanim najmłodsi uczniowie nauczą się wszystkich znaków alfabetu, będą tylko sygnalizować odpowiednio kredką czerwoną lub niebieską charakter usłyszanej głoski. Nauczyciel wypowiada głoskę (odczytuje w kolejności alfabetycznej), uczeń natomiast podnosi odpowiednio czerwoną lub niebieską kredkę. Jeśli uczeń usłyszy jeden dźwięk, to jest samogłoskę, wskazuje na kredkę czerwoną, jeśli usłyszy więcej niż jeden dźwięk – kredkę niebieską. Najmłodsi cudzoziemcy, podobnie jak dzieci polskie, na tym etapie edukacyjnym nie muszą posługiwać się rozbudowaną terminologią z zakresu fonetyki i fonologii, zdecydowanie wystarczy, że poprawnie będą wychwytywać różnice między dźwiękami samodzielnymi – samogłoskami a dźwiękami niesamodzielnymi – spółgłoskami, które zawsze potrzebują innej samogłoski, aby mogły być wypowiedziane. Dzieci zwykle bardzo dobrze radzą sobie z poprawnym wykonaniem takiego zadania. Jeżeli podczas danej lekcji nauczyciel uczy zapisu jednej z liter alfabetu, to uczeń po właściwym wskazaniu, czy poznany znak reprezentuje dźwięk samogłoskowy czy spółgłoskowy, powinien pokolorować go odpowiednio na niebiesko lub czerwono. W ten sposób uczeń będzie wiedział, które znaki alfabetu już poznał podczas zajęć z języka polskiego jako obcego – każdy pokolorowany znak to informacja, że była już o nim mowa na lekcji. Jednocześnie kolor będzie przypominał uczniowi cudzoziemskiemu, jaki dźwięk, spółgłoskowy czy samogłoskowy, reprezentuje dana litera.
Jeśli w zajęciach bierze udział więcej dzieci cudzoziemskich, mogą siebie nawzajem sprawdzać, czy dobrze rozpoznają usłyszane głoski. Warto, aby nauczyciel dysponował dodatkowo wydrukowanym alfabetem, żeby uczeń, który rozpoznaje głoski, nie korzystał z własnego, pokolorowanego już materiału dydaktycznego. Jeden uczeń wciela się w rolę nauczyciela i odczytuje głoski, drugi natomiast kolorami pokazuje, czy słyszy spółgłoskę czy samogłoskę. Dzięki temu ćwiczeniu uczniowie sami mogą sprawdzić, w jakim stopniu opanowali to zagadnienie, a przy tym mieć poczucie, że mają rzeczywisty wpływ na przebieg lekcji, mogą wykazać się własną inicjatywą.
Nauczyciel może również powycinać litery i zaproponować uczniom m.in. ćwiczenie polegające na wskazywaniu znaków, które reprezentują głoskę wypowiadaną przez nauczyciela. Można posłużyć się rozsypanką całego alfabetu bądź wyłącznie tych liter, które zostały wcześniej poznane podczas zajęć.
Kolejnym ciekawym ćwiczeniem może być bingo alfabet. Uczniowie otrzymują karty, na których są wypisane znaki spółgłoskowe i samogłoskowe. Nauczyciel lub jeden z uczniów wypowiada głoski, a grający uczniowie kolorują pola na niebiesko lub czerwono. Każdy z uczniów powinien otrzymać w danym rozdaniu karty z jednakowymi znakami, ale ułożonymi w innej kolejności, aby utrudnić ewentualne sugerowanie się odpowiedziami kolegów. Wygrywa ten uczeń, który najszybciej poprawnie wykona zadanie. Nauczyciel może taką grę zaproponować w różnych wariantach: uczniowie zapisują usłyszane głoski w odpowiednich polach, numerują głoski w usłyszanej kolejności itp.
Nauczyciel podczas pracy z alfabetem jako materiałem dydaktycznym, może skupić się również na kształtowaniu u uczniów umiejętności rozpoznawania polskich znaków graficznych, ich właściwego zapisu oraz kolejności zapisu. Uczeń w zeszycie przeznaczonym do zajęć z języka polskiego jako obcego może odwzorowywać wybrany znak alfabetu, który jest wprowadzany i omawiany podczas danej lekcji. Najpierw powinien odwzorować dany znak "po śladzie", a następnie samodzielnie próbować zapisywać literę. Nauczyciel może również przygotować krótki tekst zapisany czcionką odzwierciedlającą pismo odręczne i poprosić uczniów o podkreślenie każdego znaku reprezentującego literę omawianą podczas lekcji. Uczniowie mogą także układać rozsypane litery według kolejności alfabetycznej. Jeśli w zajęciach uczestniczy kilkoro uczniów, warto wprowadzić element rywalizacji i zaproponować uczniom cudzoziemskim układanie liter na czas lub w formule: kto ułoży pierwszy, ten wygrywa. Nauczyciel może także dyktować poznane głoski, a uczniowie zapisują litery odpowiadające danym głoskom. Dyktującymi mogą być również sami uczniowie, którzy losują zestaw liter do podyktowania kolegom lub notują na kartce kilka znaków i je odczytują. Pozostali uczniowie mogą zapisywać usłyszane dźwięki na własnych kartkach lub każdy uczeń podchodzi do tablicy i usłyszawszy głoskę, notuje ją. Taka forma pracy z uczniami ponownie prowadza element rywalizacji oraz powoduje, że uczniowie mają rzeczywisty wpływ na przebieg lekcji.
Na koniec warto dodać, że kartka papieru, na której zostanie wydrukowany alfabet, powinna mieć format zeszytu szkolnego. Uczeń po otrzymaniu materiału dydaktycznego wkleja go na pierwszej stronie zeszytu. Należy podkreślić, że zwłaszcza młodsi uczniowie powinni wszelkie pomoce dydaktyczne otrzymywać w formacie nie większym niż format zeszytu – pozwala to zgrabnie wkleić dodatkowe kartki z ćwiczeniami oraz, co równie istotne, nie zgubić zadań przez małego ucznia. Dbanie przez nauczyciela o to, aby uczeń zamieszczał wszelkie dodatkowe materiały dydaktyczne w zeszycie ma również tę zaletę, że prowadzący zajęcia ma zawsze wgląd do omówionych wcześniej zagadnień, uczeń może szybko przypomnieć sobie, czego uczył się podczas poprzedniej lekcji, a rodzice na bieżąco dowiadują się, jak przebiega proces edukacji u dziecka.