Co możemy zrobić, aby nowy uczeń cudzoziemski poczuł się dobrze, bezpiecznie i wyjątkowo w swojej klasie? Dajmy się poznać! Zachęćmy naszych polskich uczniów do opowiedzenia o sobie!
Nauczyciele na początku roku szkolnego zwykle pytają swoich uczniów, jak spędzili wakacje, w jakich nastrojach wracają do szkoły, jakie mają plany na najbliższy rok nauki. Uczniowie chętnie dzielą się swoimi opowieściami z rówieśnikami i nauczycielem. Po dwóch miesiącach wakacji mogliby rozmawiać w nieskończoność ze sobą. W ostatnich latach coraz częściej do klas polskich trafiają również uczniowie cudzoziemscy. Nie tylko we wrześniu, również w trakcie roku szkolnego. Uczniowie polscy, jeżeli nie jest to klasa pierwsza, już się właściwie znają. Nowy uczeń cudzoziemski, w dodatku słabo mówiący po polsku, nie zna tu nikogo. Co ma o sobie powiedzieć, jak się zaprezentować? Czy w ogóle powinien to robić?
Wyobraźmy sobie, że przychodzimy na spotkanie z ludźmi, których w ogóle nie znamy. Jako pierwsi musimy się przedstawić, opowiedzieć o swoich pasjach i aktywnościach. A teraz pomyślmy, że jesteśmy proszeni o wykonanie tego samego zadania, ale w obcym dla nas języku lub w języku, który znamy bardzo słabo. Z pewnością nie chcielibyśmy znaleźć się w tej hipotetycznej sytuacji. Uczeń cudzoziemski natomiast nie ma wyboru – trafił do polskiej szkoły, został przypisany do jednej z klas, spędzi w niej najbliższe miesiące lub lata. Musi poradzić sobie w nowej sytuacji kulturowej i językowej przede wszystkim.
Co może zrobić nauczyciel?
Nauczyciel powinien zachęcić uczniów polskich, aby to oni najpierw powiedzieli coś ciekawego o sobie, swojej klasie, nauczycielach, szkole, w której się uczą. Uczniowie polscy powinni niczym gospodarze zaprezentować siebie i swoje szkolne otoczenie nowej osobie. W jaki jednak sposób mają mówić o swoich zainteresowaniach, skoro ich cudzoziemski rówieśnik nie posługuje się językiem polskim lub mówi bardzo słabo po polsku? Warto posłużyć się graficznym schematem, szablonem lub inną formą wizualną, którą uzupełnią wszyscy uczniowie w klasie. Nauczyciel powinien zaproponować kategorie tematyczne bliskie jego uczniom i adekwatne do wieku. Mogą to być na przykład: mój ulubiony sport, moja ulubiona książka, czas wolny spędzam ….., lubię uczyć się… (przedmiot szkolny), słucham… (rodzaj muzyki, artysta), chcę zostać … (zawód), moja ulubiona potrawa. Każdy uczeń otrzymuje szablon do uzupełnienia – najlepiej dać kilka minut uczniom na przygotowanie rysunków przy każdej kategorii. Uczniowie mogą również dodatkowo podpisać rysunki. Ważne jest, aby na karcie do uzupełnienia nauczyciel umieścił rysunek symbolizujący każdą kategorię (symbol książki, dyscypliny sportowej itp.) Po uzupełnieniu szablonu uczniowie mogą zgłaszać się do zaprezentowania siebie lub kolejność wyznaczy nauczyciel. Uczniowie opowiadają o sobie z miejsca, które zajmują, albo wychodzą na środek klasy, jeśli mają takie życzenie. Nauczyciel powinien jednocześnie prezentować szablon kategorii na tablicy multimedialnej. Uczniowie polscy będą mieli świadomość, że dokonują autoprezentacji osobie, która nie posługuje się językiem polskim lub zna tylko podstawowe zwroty. Nauczyciel powinien więc zachęcić polską młodzież do dodatkowej gestykulacji.
Szablon z kategoriami powinien uzupełnić również uczeń cudzoziemski. Należy pozwolić mu na skorzystanie ze słownika papierowego lub elektronicznego w trakcie zajęć, jeżeli rysunki zamieszczone przy kategoriach okażą się niewystarczająco zrozumiałe. Cudzoziemiec powinien zostać poproszony o prezentację własnej osoby po wystąpieniach polskich uczniów. Jeśli nauczyciel nie wskazywał, w jakiej kolejności uczniowie mają się przedstawiać, może się okazać, że uczeń cudzoziemski ma w sobie tyle śmiałości, aby samodzielnie zgłosić się do odpowiedzi i zaprezentować siebie wcześniej. Pozwólmy mu na to.
Jak uczeń nieposługujący się językiem polskim może dokonać autoprezentacji?
Cudzoziemiec może wskazywać na własne rysunki, a wybrany uczeń polski, na przykład siedzący razem w ławce, krótko opowie o wskazanej kategorii. Uczeń cudzoziemski po wysłuchaniu kilkunastu co najmniej wypowiedzi prawdopodobnie będzie w stanie powtórzyć ze słuchu część opisu kategorii, np. „mój ulubiony sport to...”. Tu może jedynie wskazać na rysunek, a uczniowie polscy dopowiedzą nazwę dyscypliny sportowej.
Szablon powinien zawierać niewiele kategorii, aby podczas lekcji każdy uczeń zdążył się zaprezentować. Kategorie powinny być jednak tak dobrane, aby uczniowie dowiedzieli się czegoś interesującego o sobie, a dodatkowo mogli ich treść zaprezentować w formie wizualnej.
Ćwiczenie to można modyfikować według potrzeb i możliwości klasy. Polonista na swoich zajęciach nie musi pytać o ulubioną potrawę, ale może poprosić uczniów o wskazanie ulubionej książki, ciekawego bohatera, czasopisma, film, który ostatnio obejrzeli uczniowie. Geograf może zaproponować jako kategorię ulubione miejsce w mieście, kraj, który uczniowie chcieliby zwiedzić lub najciekawszy zabytek na świecie itp. Historyk może zaproponować jako kategorię ulubioną epokę historyczną, najciekawszą postać w historii, datę, którą zapamiętał uczeń itd.
Nauczyciel może również przygotować kilka kategorii, a uczniowie będą losować karteczki z jedną tylko kategorią i do niej się odnosić. Część uczniów opowie o tym, co robi w wolnym czasie, część przedstawi swoje mocne strony, inni znowu powiedzą o ulubionej muzyce.
Do podobnych zadań nauczyciele mogą powracać co pewien czas na swoich lekcjach, szczególnie wychowawcy klas. Za każdym razem uczniowie cudzoziemscy będą mogli powiedzieć więcej po polsku, coraz śmielej i pełniej się zaprezentować.
Opisany powyżej sposób pracy z grupą to jedynie wstęp do dalszej integracji uczniów polskich i cudzoziemskich uczących się w jednej klasie. Nauczyciel wychowawca i nauczyciele pozostałych przedmiotów stopniowo powinni wprowadzać kolejne zadania i ćwiczenia integrujące grupę rówieśniczą. Uczniowie cudzoziemscy mogą przygotowywać prezentacje multimedialne o swoich krajach, a uczniowie polscy prezentować wybrane elementy kultury polskiej.
Zachęcamy do pobrania przykładowego szablonu tutaj