Zaproponujmy polskim uczniom, aby czynnie pomagali cudzoziemskim rówieśnikom utrwalać specjalistyczne słownictwo poznawane w trakcie zajęć lekcyjnych. Podpowiadamy, w jakie ciekawe działania zaangażować polskich uczniów.
Chyba każdy, kto uczył się dowolnego języka obcego, może potwierdzić, że najlepiej przyswaja się obce słowa i zwroty w naturalnym kontekście, wśród rodzimych użytkowników. Nie inaczej jest z uczniami cudzoziemskimi w polskiej szkole. Młodzi obcokrajowcy słyszą język polski w klasie, na przerwie, podczas dodatkowych zajęć językowych, po szkole, w autobusie, w sklepie. Codziennie mają kontakt ze słownictwem i melodią języka polskiego.
Należy podkreślić, że słownictwo, które poznają uczniowie cudzoziemscy, jest bardzo zróżnicowane pod względem stylistycznym. W kontaktach z rówieśnikami przeważa słownictwo potoczne, stosuje się utarte wyrażenia i zwroty. Na lekcjach natomiast dominuje słownictwo specjalistyczne o charakterze naukowym. Uczeń cudzoziemski zdecydowanie szybciej przyswoi słowa i konstrukcje gramatyczne usłyszane podczas kontaktu z uczniami polskimi, dużo wolniej będzie opanowywał słownictwo zawarte w podręcznikach. Słowa, które usłyszy od rówieśników będą należały zwykle do podstawowego słownictwa codziennego, będą powtarzane każdego dnia z dużą częstotliwością.
Wyrazy zapisane w podręcznikach, kluczowe dla omawianego tematu lekcji, będą pojawiały się w tekście niemal wyłącznie incydentalnie. Z nazwami pojęć, procesów czy osób związanych na przykład z jakimś wydarzeniem historycznym uczeń zaznajomi się właściwie wyłącznie podczas omawiania tego tematu w szkole oraz podczas lekcji powtórkowej. Słowa te będą istotne z punktu widzenia nauczyciela – uczniowie na sprawdzianie, pracy klasowej bądź podczas odpowiedzi ustnej zdadzą sprawę z wiedzy o nich.
Uczeń cudzoziemski również będzie musiał w jakiejś formie, wyznaczonej mu przez nauczyciela, udowodnić, że zna te słowa, rozumie ich sens, potrafi je przywołać. Nauczyciel mający świadomość, że uczeń cudzoziemski nie będzie mieć wiele okazji w codziennej komunikacji do używania słów specjalistycznych przynależnych danej dziedzinie wiedzy, powinien zastanowić się, co może zrobić, aby zwiększyć częstotliwość ich użycia przez cudzoziemca. Do utrwalania nowego specjalistycznego słownictwa może zaangażować swoich polskich uczniów. Przyniesie to korzyści wszystkim – uczniowie polscy będą mieli okazję do przeanalizowania, powtórzenia i utrwalenia materiału, który poznali na lekcjach, uczniowie cudzoziemscy zyskają dodatkowe ciekawe materiały dydaktyczne do nauki i powtórek oraz wsparcie kolegów, nauczyciel przedmiotu będzie tą osobą, dzięki której grupa rówieśnicza lepiej się zintegruje.
W jakie zadania zaangażować polskich uczniów?
Nauczyciel może poprosić uczniów o przygotowanie listy pojęć, które powinni znać po omówieniu danej lekcji. Na podstawie zebranych słów uczniowie mogą przygotować zestawy wykreślanek dla swoich cudzoziemskich kolegów. Nieco trudniejszym zadaniem może być przygotowanie przez polskich uczniów krzyżówek z wykorzystaniem zebranego słownictwa kluczowego dla danej lekcji. Uczniowie powinni zaproponować bardzo proste definicje w języku polskim. Mogą również, jako urozmaicenie tego ćwiczenia, przygotować opisy haseł w języku angielskim bądź innym znanym dzieciom cudzoziemskim. Zadaniem uczniów cudzoziemskich będzie wpisanie właściwych słów do krzyżówki w języku polskim. Wykreślanki lub krzyżówki uczniowie mogą wykonać samodzielnie, jednak dużo chętniej i zdecydowanie szybciej wykonają to zadanie w generatorach internetowych przeznaczonych do tworzenia takich łamigłówek.
Uczniów polskich warto również zaangażować do tworzenia materiałów dźwiękowych. Nauczyciel może poprosić polskich uczniów o przeczytanie na przykład fragmentu tekstu lektury szkolnej, który zawiera istotne słowa pozwalające zrozumieć zachowanie bohatera lub wyobrazić sobie, jak wyglądał. Uczniowie mogą nagrać wybrane fragmenty tekstu z podręcznika do geografii, historii czy biologii będące opisem jakiegoś miejsca, wydarzenia czy procesu. Nagrania wykonane przez uczniów mogą posłużyć nauczycielowi do przygotowania ćwiczeń ze słuchu, testu z lukami, testu wyboru itp. Uczniowie polscy mogą czytać teksty oryginalne oraz teksty spreparowane przez nauczyciela. Mogą również nagrać polecenia do zadań oraz słowa w izolacji wraz z tłumaczeniem. Takie ćwiczenia z mikrofonem pozwalają polskim uczniom nabierać pewności siebie i doskonalić dykcję. Uczniowie cudzoziemscy mogą usłyszeć znajome głosy kolegów podczas wykonywania zadań i czują, że polscy koledzy wspierają ich w nauce języka polskiego.
Uczniowie polscy mogą również przygotować materiały powtórkowe w postaci różnych form wizualnych – plakatów, map myśli, rysunków. Nauczyciele przedmiotów zwykle prowadzą wraz z uczniami gazetki ścienne, które najczęściej znajdują się obok sali, w której prowadzony jest dany przedmiot. Nauczyciel może przeznaczyć część powierzchni tablicy ściennej (np. format A4) na zamieszczenie materiału powtórkowego wykonanego dla uczniów cudzoziemskich przez uczniów polskich. Po omówieniu przez nauczyciela wybranego rozdziału z podręcznika uczniowie polscy wykonują mapę myśli zawierającą słowa kluczowe dla tego rozdziału oraz uzupełniają ją elementami graficznymi. Mogą również dokonać tłumaczenia wynotowanych słów. Mapę myśli lub plakat uczniowie chętnie wykonają w wybranym programie graficznym. Taka praca powtórkowa polskich uczniów powinna zostać zamieszczona na gazetce ściennej przed planowanym przez nauczyciela sprawdzianem. Uczniowie cudzoziemscy będą mogli na przerwach powracać do słownictwa poznanego na lekcjach. Wydrukowany dodatkowy egzemplarz nauczyciel powinien wręczyć uczniowi cudzoziemskiemu, aby mógł również w domu skorzystać z wizualnej notatki przygotowanej przez rówieśników.
Polscy uczniowie mogą także pomagać utrwalać kolegom cudzoziemskim słowa z różnych dziedzin wiedzy podczas przerw. W tym celu polscy rówieśnicy mogą wykorzystać tak popularne samoprzylepne karteczki „sklerotki”. Uczeń zapisuje po polsku na karteczce samoprzylepnej jedno słowo kluczowe z wybranego przedmiotu szkolnego, zapisuje również tłumaczenie tego słowa na język znany uczniowi cudzoziemskiemu i przykleja tę karteczkę na przykład do swojego plecaka. Klasa powinna zdecydować wspólnie z nauczycielem pod koniec danej lekcji, które słowa będą powtarzali razem z kolegami cudzoziemskimi w bieżącym tygodniu lub do wyznaczonego terminu. Takich słów uczniowie powinni wybrać nie więcej niż 8-10. W jednym tygodniu (lub w wybrane dni tygodnia) klasa prezentuje na karteczkach słowa z jednej dziedziny wiedzy, np. przykład z geografii. Nie wszyscy uczniowie danego dnia muszą mieć naklejone karteczki – wystarczy tyle osób, ile słów będzie powtarzanych. Następnego dnia kolejni uczniowie posłużą się karteczkami. Nauczyciel może zaproponować uczniom takie ćwiczenie przed pracą klasową, po lekcji powtórkowej lub według potrzeb. Nauczyciel może dodatkowo wyznaczyć zadanie uczniom cudzoziemskim, aby wynotowali powtarzane w danym tygodniu słowa, utworzyli zdania z utrwalanymi słowami, uzupełnili kilka ćwiczeń.
Nauczyciel angażujący polskich uczniów w działania o charakterze wspomagającym proces edukacyjny powinien docenić ich dodatkową pracę. Uczeń może otrzymać pozytywną ocenę, plusa, dyplom czy pochwałę na forum szkoły. Należy doceniać działania uczniów wspomagające integrację między rówieśnikami. Nauczyciele powinni stosować zadania angażujące uczniów polskich w porozumieniu ze sobą. Jeśli w danym czasie uczniowie przygotowują mapę myśli na gazetkę ścienną ze słownictwem z geografii, to wykreślanki i krzyżówki mogą opracować z biologii itp.
Uczniowie powinni mieć prawo wyboru zadań i możliwość dobrowolnego zaangażowania się w wybrane działanie. Uczniowie cudzoziemscy natomiast powinni otrzymywać cyklicznie realną porcję materiału do opanowania i utrwalenia go za pomocą dodatkowych ćwiczeń, dlatego tak ważna jest współpraca nauczycieli prowadzących zajęcia w klasie podejmującej takie działania.